Maiz entzun dugu adimen gaitasun handiko haurren taldea oso heterogeneoa dela. Heterogenotasun horri perspektiba ezberdinetatik begiratu izan zaio eta horietako bat, Betts eta Neihart-ek (2004) proposaturiko ereduan oinarriturikoa da. Eredu gehienak neska-mutilek dituzten ahalmen intelektualetan, talentuetan edo interesetan oinarritzen diren bitartean, Betts eta Neihart-ena pertsonaren osotasunean edo “gestalt”-ean oinarritzen da, neska-mutilen jokaera, sentipen eta beharrak aztertuz. Hori kontutan hartuta, sei profil ezberdin antzeman zituzten (gerora zazpigarren bat ere definitu da) guraso eta hezitzaileentzat oso lagungarri direnak bai adimen gaitasun handiko haurrak identifikatzeko eta baita beren garapen kognitibo, sozial eta emozional egokia ahalbidetuko duten teknika eta estrategiak abian jartzeko. Hauexek dira aipaturiko profilak:

1. Ikasle arrakastatsua, edo errendimendu akademiko onekoa
Eskolara “egokituta” daude, errendimendu akademiko handia dute eta adimen testetan puntuazio onak lortzen dituzte (gehien identifikatzen direnak dira; gaitasun handiko ikasletzat identifikatutako haurren %90 inguru), baina horrek ez du esan nahi gizarteak jartzen dizkien erronkei beti aurre egiteko gai direnik. Autokontzeptu ona dute eta ikaskideengandik onartuak izaten dira, baina batzuetan aspertu egiten dira eta beren errendimendua eta sormena murriztu egin daitezke.

2. Eskola‐errendimendu baxuko haurra
Ahalmen handiak izan arren beren errendimendua oso txikia izaten da eta identifikatzeko zailak izaten dira. Batzuetan eskolako arazoengatik identifikatzen dira gaitasun handiko haur gisa, baina porrot egitera ere irits daitezke. Izan ere, jarrera negatiboa erakutsi ohi dute ikasteari eta ikasgelako lanak egiteari dagokionez eta askotan ikasgelan egongo ez balira bezala jokatzen dute. Autoestimu baxua izan ohi dute eta besteekin ez dira ongi moldatzen. Porrot egin izanaren errua ere besteei egozten die, oso trebeak direlarik beren akatsak justifikatzen. Errendimendu baxuaren arrazoiak aldiz, mota askotakoak izan daitezke: haurraren ezaugarri emozionalak edo besteekin dituen harremanak, curriculumaren desegokitasuna, familiaren edo irakasleen presioak, motibaziorik eza,…

3. Gaitasun handiekin batera ezintasun edo gabeziaren bat duten haurrak
Haur hauek identifikatzea ez da erraza, daukaten gabeziak edo arazoak (entzuteko, ikusteko, mugitzeko, hitz egiteko edo ikasteko ezintasuna; ezgaitasun emozionala; jokabide nahasmendua,…) beren gaitasunak ezkuta ditzaketelako. Horretaz gain, arreta gehiena gabezia horiek konpontzera zuzendu ohi da eta ondorioz, beren gaitasunak ez dira garatzen. Baliteke, gainera, beste ikaskideek ez onartzea, komunikatzerik nahi ez izatea, estresatuta edo frustratuta egotea eta lotsatia izatea. Hori guztia dela eta, arreta berezia eskaini behar zaie Nahasmendu Bipolarra, Depresioa, Nortasun Obsesibo Konpultsiboaren Nahasmendua, AGNH, Aspergeren Sindromea eta Dislexiarekin nahas daitezkeen sintomak dituztenei.

4. “Underground” haurrak, edo nabarmentzen ez direnak
Haur hauek ez dira identifikatzen eta inor ez da konturatzen gaitasun handiak dauzkatenik. Sarritan nerabeak izaten dira eta gehienetan neskak, zailagoa izaten baita beraiek identifikatzea. Baliteke beren ahalmenak ezkutatzea besteen onarpena jasotzeko edo kanpotik presiorik ez jasateko eta zalantzatiak, beldurtiak eta antsietate handikoak izan daitezke.


5. Haur desafiatzaile edo sortzaileak
Gehienetan ez dira identifikatzen gaitasun handiko haur gisa. Sormen dibergentea dute eta ez dituzte ohiko baliabideak erabiltzen. Arauak eta agintea zalantzan jartzen dituztenez, arazoak sor ditzakete. Batzuetan jarrera negatiboa dute helduekiko, ez baitute haien ahalmena onartzen eta irakasleei aurre egitera irits daitezke. Oso burugogorrak eta umore-sen garratzekoak izan daitezkeenez, besteekiko harremanetan zakartasunez joka dezakete. Gizarteari oso ekarpen garrantzitsuak egin badiezazkiokete ere, gizarteak onartzen ez dituen zenbait portaerengatik talde marjinalekin bat egiteko joera dute.

6. Ikasle autonomoak
Haur orekatuak dira, norbere ideiak dituztenak, nortasun handikoak eta alaiak, eta autokontzeptu ona daukate. Modu autonomoan lan egitera ohituak daude eta errendimendu akademiko ona izaten dute. Gainerako ikaskideekin ere ongi moldatzen dira eta taldean onartuak izaten dira, batzuetan liderrak izanik. Badakite behar dutena eskatzen eta arriskuak erraz onartzen dituzte.

7. Beste kultura batzuetatik eta/edo gizarte‐ingurune ahul batetik datozen haurrak
Haur hauek berez profil bat osatu ez arren, arreta berezia eskaini behar zaie, beren berezitasun kultural, familiar edo sozialek gaitasun handiak ezkuta ditzaketelako. Sarritan ez dira identifikatzen, beren kulturak ez duelako zerikusirik eskolako kultura nagusiarekin edo kultura horretako gaitasunak ez direlako kontuan hartzen. Kulturen arteko desberdintasunek edo hizkuntza(k) ez menderatzeak sortzen dituen arazoengatik, batzuetan ez dute behar duten arreta jasotzen eta oso lotsatiak eta beldurtiak izan ohi dira; apenas parte hartzen dute eskolako bizitzako jardueretan. Irakasleek arreta gehiago jarri ohi dute beren zailtasunetan beren gaitasunetan baino eta leku eta denbora gutxi izan ohi dute beren gaitasunak azaltzeko eta benetan nolakoak diren erakusteko.

Azkenik, esan, adimen gaitasun handiko haurren jokaera, sentipen eta beharrak asko aldatzen direla txikitan; gero, urteak pasa ahala, bat-bateko aldaketa gutxiago ematen da eta neska-mutil bakoitza horietako profil batean edo bitan kokatzen da. Hartara, argi utzi behar da profil hauek ez direla neska-mutilak betirako talde batean edo bestean etiketatzeko helburuarekin sortu, bizi duten momentu eta egoeraren arabera ulertuak izan eta garapen egoki bat izan dezaten ahalik eta ongien laguntzeko baizik. Izan ere, haurra osotasun bat da, non emozioak, inteligentzia eta garapen psikologikoa uztartuta eta bata bestearen eraginpean dauden.

Informazio iturriak:
http://www.davidsongifted.org/Search-Database/entry/A10114
http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-2459/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_escu_inc/adjuntos/16_inklusibitatea_100/100012e_Pub_EJ_altas_capacidades_e.pdf