Pasa den asteburuan 9 urteko haur bati gertatutakoak irakurri nituen sarean. Haurraren ilusiorik handiena futbol talde batean futbolean jolastea izanik, urte betez “klub” batean entrenatzen aritu da partidarik jokatu barik. Duela egun batzuk ordea, jokatzeko aukera eman zioten eta bere ametsa gauzatu zuen. Hurrengo egunean haren amak koordinatzailearen eskutik mezu bat jaso zuen arrazoi “objektiboak” bitarteko haurrak entrenatzen jarraituko zuela baina berriro jokatzeko aukerarik izango ez zuela komunikatuz.

Haurrak autismoa zuela aipatzea bigarren mailako datua iruditzen zait deskribatutako egoeraren larria ikusirik. Bazterketa egoera baten aurrean aurkitzen gara.

Egunero gure ingurumari hurbilean ematen diren hamaika bazterketa egoeretatik bat. Beste hamaika egoera horiek bezain garrantzitsua. Izan ere, dela beraien ezaugarri pertsonalak edo sozialak, baldintza ezberdinetan aurkitzen diren hainbat pertsona eta kolektibo gizartetik at gelditzen dira, eta honek gizarte harreman eta dinamikan eraginak ditu. Bazterketa prozesu hauek komunitate izate eta sentitzeari eta herritartasunari begirako hainbat eskubide eta betebeharren bermea oztopatzen dute. Beraz, hurrengo lerroak gaiari eusteko eta hiru helbururi erantzuteko baliatu nahiko nituzke; batetik, edozein bazterketa egoera gainditzeko sentsibilizazioa gurasoon artean. Bigarrenik, bazterketa pairatzen duten edo bazterketa pairatzeko arriskuan dauden haur eta gazteen familiek beraien seme-alaben babes, zaintza eta inklusioaren alde egiten duten lanaren errekonozimendu eta balioestea. Eta azkenik, gizarte inklusioaz lotutako politika, plan eta programen aurrean, maila guztietako babes politiko eta administratiboaren eskaera.

Gizarte bazterketak zuzenki ukitutako guraso talde ugari aritu izan dira urte luzez borrokan, elkarteak sortuz, legedietan aldaketak sustatuz, gizarte ekimen anitzak bultzatuz. Orain guri dagokigu bazter batean utzi edo ikusten ditugun pertsona eta kolektiboak badirela eta badaudela, eta jendarteko esparru guztietan beraien lekua izatea dagokiela onartzea. Lerro hauetan haur eta gaztetxoen gurasoei zuzentzen gatzaizkio, beraz, garrantzitsua iruditzen zait Haurrek ere eskubideak dituztela gogora ekarri, eta helduok eskubide horiekiko betebeharrak ditugula azpimarratzea.

Haurren eskubideak babesteko, haurren eskubideei buruzko hitzarmena onartu zuen Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusiak, 1989ko azaroaren 20an. Hitzarmen horrek eskubidedun subjektu gisa hartzen ditu haurrak, jendarteari bere ekarpena egiteko eta bere eskubideak defendatzeko gai den pertsona modura, hain zuzen. 3.en artikuluan zehazten den bezala, helduok, erakunde eta agintariek haurrekin lotutako erabakiak hartzen direnean, haurrentzat onena den horri lehentasuna emanaz jokatu behar dugu.

 

Baina nola bermatu dezakegu hori? Ikuspegi inklusiboak 3 gako interesgarri eskaintzen dizkigu: jendarteko eremu guztietan haur guztien presentzia, parte hartzea eta bizipen positibo edo arrakastatsua bermatu beharko genuke.  Honek begiradarekin zerikusi handia dauka; hau da, haur bakoitzaren berezitasun propioak onartu eta haur bakoitzak dituen gaitasunekiko konfiantza izatearekin lotuta dago.

Nondik has gaitezke? Hausnarketatxo batekin has gaitezke. Gu mugitzen garen inguruneetan (eskolan, eskolaz kanpoko jardueretan, aisialdian, denbora librean, jarduera kulturaletan …) haur guztien presentzia, parte hartzea eta bizipen positiboa bermaturik al daude? Non daude muga-barrera edo oztopoak? Zein sinesmen eta jarrera ari dira ume batzuen eskubideen bermatzea oztopatzen? Baliabide falta al dago? Prestakuntza egokia al dute haurrekin elkarrekintzan ari diren profesionalek? Haur batzuen gaitasunekiko zalantza edo espektatiba baxuak al daude? Erabaki hartze prozesuetan familien parte hartzea ahalbideratzen al da? Haurren ahotsa entzuten al da?

Oztopoak identifikatuz gero ekintzara pasa gaitezke. Familiak aldaketarako motor garrantzitsua gara. Presioa, eskaerak, ekarpenak etab. egin ditzakegu, erantzunkidetasunez, bazterketa mota guztiekin amaitzeko borroka bide gogor eta luzea familia jakin batzuen esku utzi barik. Herria subjektu hezitzaile moduan uler dezakegu, eta hemen kokatu haurren eskubideen bermearekiko komunitateko kide eta eragileen erantzunkidetasun eta partaidetza printzipioak. Pertsonen eta gizartearen garapena prozesu kolektibo gisa ulertzera animatzen zaituztet, eta ez prozesu indibidual moduan. Ikuskera honek, erantzunkidetasun, partaidetza, gizarte kohesio, konpromiso, elkarlan, aukera berdintasun eta ekitatean oinarritutako erronka berrian aurrean jartzen gaitu.

Jendarteko partaide orok eta bakoitzak gure gaitasun, potentzialtasun eta aukerak ahal bezainbeste gara ditzan beharrezko bideak, zerbitzuak eta bitartekoak eskaini behar zaizkio. Hori errazteko komunitateko kidetza sustatzeko osagaiak eltzean jarri beharko ditugu: inplikazioa, parte hartzea eta familia eta eragileen arteko konexio edo sareak. Komunitate sentitzen gara inplikatzen garenean, parte hartzen dugunean eta konektatuta gaudenean. Inplikazioak, enpatiatik mobilizaziora pasatzea ahalbidetzen du; delegatze eta dependentziatik, ekitera eta konpromisoak hartzeko urratsa ematera.

Zein familia, gizarte eragile edo pertsonekin aliatu naiteke bazterketa egoerei aurre egiteko? Udazkeneko hostoak bezala, indarrak ere batu ditzakegu … inklusioak aukerak eskaintzen dituela sinetsirik …. orain eta etorkizun hobea eraikitzeko aukera zabal eta koloretsuak.