Aditu batzuek diote ona dela haurrei aspertzen uztea…

Ez nago baieztapen horrekin guztiz ados. Ziurrenik “aspertzen uztea” horren atzetik zer esanahi den argitzen hasiko bagina, hainbat ideietan bat egingo genuke. Baina bere osotasunean hartuta baieztapen arriskutsuegia dela uste dut; ez ote dagoen helduon ikuspegitik egina, gure  bizi-estilo, jendarte eredu eta begiradatik egina. Zergatik eman “aspertzeari” horrenbesteko zentralitatea? Zeinen beharretatik ari gara pentsatzen haurrei begira jartzen garenean? hau da, helduok, haur eta gazteak entretenituta, aktibo, pozik, lagun artean… ibil daitezen nahi dugu; baina beti ere gure eredu, arau eta tenpusen arabera. Guk markatutako denbora eta espazioetan.


Horrek bultzatuta egungo jendartean oso hedatua dago helduok haurrek “jolas egiten ikas dezatela” nahi izatea, edo “lagunak egiten ikasi behar dutela pentsatzea” edo eta “aspertzen ikasi behar dutela” pentsatzea.
Berehala egiten dugu “instrukzioaren” paradigmara salto, eta gainera gu jartzen gara erdigunean: ikasi behar horretan nik zein paper joka dezaket? Zer egin, azaldu, erakutsi haurrari? Edo zer ez nuke egin beharko?… eta zurrunbilo horretan sartzen gara.
Haurrak ez du “besteekin jolasten edo bere kasa jolasten ikasi behar”; bere kabuz utziz gero, irtengo zaio, gaitasun naturala baita. Haurrek eskaintzen diegunaren araberako erantzunak dituzte.

Uste dut haurren garapenean jarri beharko genukeela arreta gehiago. Eta garapen hori zentzu guztietan osasuntsua izateko testuinguruak izan beharreko ezaugarrietan. Zer eskaintzen diogu haurrari?
Helduon arteko ohiko elkarrizketa: atzo dentistarengana joan nintzen eta hantxe egon nintzen ordu erdi itxarongelan zain, asper-asper eginda. Azkenean bertako errebista guztiak irakurri behar izan nituen denbora azkarrago pasatzeko. (zain egoten, lasai egoten, finean, egoten ahaztu zaigu. Errebistak, mugikorra begiratzea.. behar dugu)
Kotxean edo trenean egiteko bidaia prestatzen etxean: bidea luzea denez marrazki liburuak, , musika CD-ak, ipuinak, panpinak.. hartuko ditugu ez aspertzeko (haurrak entretenituta ez joatearen eraginak aurreikusten ditugu eta gure buruak imajinatzen hasten gara, eta prebentzio gisa haurren maleta, eskuak eta gure esku-poltsak entretenitzeko balio dezaketen tresna-gailuz betetzen ditugu)


Gure etxeko nerabea egongelan lasai jarrita ikusten dugu: hor ezer egin gabe gelditu aurretik aprobetxatu denbora zure logela ordenatzeko… (denboraren aprobetxamendua zeregin produktiboekin, eta mota bateko produkzioari loturik ulertzen ditugu)
Denbora zertan pasatu eta nola pasatzen dugunaren inguruko gogoeta egitea ezinbestekoa iruditzen zait eztabaida edo debate honetan.

Uste dut badagoela gakoa izan daitekeen galdera: zerk ematen dio plazera haurrari? Ziurrenik erantzun komun batzuk eman daitezke: gauza berriak probatzea, esperimentatzea… baina horiez gain haur bakoitzaren izaera kontutan hartuz egongo dira erantzun espezifikoagoak ere. Ezaugarri horiek aintzat hartuz gure inguruan (eskolan, etxean, komunitatean) testuinguru lasaiak, haurrak seguru sentitzen direnak, esploratzeko aukerak eskaintzen dizkietenak, adierazpen anitzak erabiliz modu askean esperimentatzeko aukera eman dizkietenak, giro lasaian egoteko aukera ematen dutenak… eskainiz gero, plazeretik garatuko litzatekeela haurra. Ez dut esan ikasi, baizik eta garatu. Eta helduok ere gehiago gozatuko genuke garapen prozesu horretan. Testuingurua eta giroa lasaia izateko, helduok ere lasai egon beharko ginatekeela ez ahaztea ere garrantzitsua da.
Izan ere, “aspertzen ari naiz” esaldiak zenbaitetan “zurekin egon nahi dut”, “ekintza edo lagun talde honekin orain egiten ari naizenak ez nau asebetetzen” “talde edo espazio honetan ez nago eroso” “esperientzia berri bat bizi nahiko nuke”…. Adieraz baitezake. Beraz, “aspertzen ari naiz” guretzat seinale esanguratsu bat izan daiteke, eta “aspertzen ikasi behar dute” bezalako erantzun edo ideiek haurren beharrei erantzuten dion heziketatik edo erantzunen markotik aldentzea eragin dezake, horregatik iruditzen zait arriskutsua hasieran esan dudan bezala.


Sormena guztiok dugun gaitasuna da, eta bizitza osoan zehar gara daitekeena. Eguneroko arazo edo erronka txikienari erantzun bat bilatzeak sortzaile izatea suposatzen dizu. Baina gaitasun sortzaileak berez garatzeaz gain, testuinguruak ere lagun dezake horretan. Adibidez, norbait sortzaile da, testuinguruak sortzaile izaten uzten badio eta sortzailetzat hartzen badu. Gaitasun sortzaileak estimulatzeko testuingurua badugu aurrean, denok garatzen dugu sormena.
Askatasuna ere klabe garrantzitsua da. testuinguruak, bere burua egiteko aukerak eskaintzeaz gain, aukera horiek modu askean bizi beharko lituzke haurrak txikitatik; ikertzen ari denean, probatzen ari denean, bere erara antolatzen ari denean… helduon epaiketa eta baloraziorik gabe, aske.  Eta garatuko da. Sormena ere ezin da “irakatsi”, ezin da “instruitu”, “landu”, presioa sortuko litzateke eta haurrak ez luke ikasiko. Sormena garapenaren alderdi bat izango da, eta testuinguruak laguntzen badu, urak ibaian bezala, egingo du bere bidea.

Nerea Agirrerekin hitz egin dugu artikuluaz