Xabier Paya itzultzailea eta interpretea da ikasketaz, eta bost hizkuntza ikasi ditu: gaztelera, euskara, frantsesa, ingelesa eta arabiera. Badaki zerbait, hortaz, eleaniztasunari buruz. Badu hizkuntzen kudeaketaren inguruan hitz egiteko berezia egiten duen beste ezaugarri bat: gurasoak ez dira euskal hiztunak, baina argi izan zuten hasiera hasieratik seme-alabek ikasi egin behar zutela euskara.

“Hizkuntza ezagutu gabe ere bada euskararen alde lan handia egin duen jende talde bat. Seme-alabei jarrera positiboa transmititzea oso garrantzitsua da”, adierazten du Payak Ama no sabe euskara izeneko hitzaldian.

Bere amari —eta aitari, noski— egiten die erreferentzia eta haiek moduan euskal hiztun izan gabe seme-alabak euskarara gerturatu dituzten guraso guztiei.

Zer da eleaniztasuna?

Haurtzaroan hizkuntzak ikastea zer den azaltzeko puzzleen irudia erabiltzen du Payak. “Baldintza berdinetan eta ezaugarri berdineko bi ume txikiri eskatzen badiegu bati hizkuntza bat ikasteko eta besteari bi hizkuntza ikasteko, nork amaituko du lana lehenengo? Pentsa dezakegu txikitan oharkabean ikasten direla hizkuntzak, baina bati puzzle bat egiteko eskatzen diogu eta besteari bi puzzle. Hala, hizkuntza bakarra ikasi behar duenari lan gutxiago eskatzen diogu, eta lehenago amaituko du. Hori bai, ikerketek diote bi hizkuntza ikasi behar dituenak 0-3 hilabete gehiago besterik ez dituela beharko helburua lortzeko”.

Payak ohartarazten du neurriz hartu beharreko datua dela hori; izan ere, umeak ez dira inoiz berdinak eta baldintzak edo kanpotik datozen estimuluak ere ez. Beraz, hiruzpalau hilabeteko datu hori kontu handiz erabili behar da.

“Hizkuntza bakarra ikasi behar duen horrek lehenago amaituko du, baina handik denbora batera beste hizkuntza bat ikasteko eskatzen badiegu biei bi hizkuntza dakizkienak erraztasun handiagoak izango ditu”.

Payak gaineratzen du argi izan behar dugula elebitasun osoa ez dela existitzen. “Hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten dituen pertsona bat nekez adieraziko da jariotasun berdinarekin esparru guztietan bi hizkuntzetan. Hizkuntza bat edo bestea nagusitzen da orokorrean alor ezberdinetan”.

Umeek hizkuntzak nahasten dituzte

Gaztelera izan da komunikaziorako hizkuntza Payatarren etxean eta urteetan eskolako hizkuntza izan da euskara. “Esaldi berean bi hizkuntzak nahastea oso ohikoa zen. Esaterako: “Ama, hoy en gizarte nos han mandado muchas etxerako lanas y la azterketa de euskara no me ha salido muy bien. En el jolastoki tampoco me ha ido muy bien”.

Egoera hori askotan ematen dela adierazten du. “Ona da edo txarra da? Ez da ez ona, ez txarra. Horrela da. Lengoaiaren ekonomia da, bi hizkuntza errealitateren arteko zubian bizi izatearen ondorioa”.

Ikasteko borondatearen transmisioa

Gurasoek hizkuntza ikasteko borondatea transmititu behar dutela dio Xabier Payak. “Euskara garrantzitsua dela transmititu behar dute, izan hizkuntza horretako hiztun edo ez. Nire amari galdetu nionean zergatik erabaki zuen guk euskara ikastea erantzun zidan hizkuntzak berokiak direla eta garrantzitsua dela noiz zein beroki jantzi erabakitzeko aukera izatea. Ezin izan zuen  ezagutza transmititu, bai ordea jarrera”.

Euskararekin %100 bizi

Payaren esanetan badaude gurasoak euskarari garrantzia ematen ez diotenak eta ez dutenak lehentasunezko ikusten seme-alabek hizkuntza hori ikastea. “Jende hori guregana gerturatu behar dugu. Ulertu behar dute Euskal Herrian euskara ez jakiteak hankamotz uzten duela pertsona bat. Zure herrian ekintzen %40 euskaraz badira eta hizkuntza hori menperatzen ez baduzu ekintza horietako batzuk bai ala bai baztertu egin beharko dituzu. Guraso horiek zer nahi dute seme-alabak %60an bizitzea? Zer nahiago dute seme-alabak begi, belarri eta hanka bakarrarekin bizitzea edo bi begirekin, bi belarrirekin eta bi hankarekin? Denek izan beharko genuke zein beroki jantzi nahi dugun erabakitzeko aukera. Nire ustez guraso horiei horrela azaldu behar zaie kontua”.