Bai. Eta burura etortzen zaigun galdera da, nola baina? Diziplina Positiboa deituriko heziketa metodoa erabilita. Metodologia honen jatorria 20. hamarkadan kokatzen da, eta Adler, haur Psiquiatra, eta Dreikurs-ek garatu zuten. Baina 80. hamarkadan, Jane Nelsen-en eskutik, sistematizatu eta esperimentatu zen gaur egunerarte argi eta garbi utziz hezteko modu honek haurren garapenean dauzkan onurak. Komunikazio, maitasun, enpatian, kolaborazio eta elkarrekiko errespetuan oinarritzen da, eta gurasoei beraien seme-alaben jokabidea ulertzeko tresnak erakusten dizkie, jokabide desegokiak errespetuz bideratuz, botere borrokak alde batera utzita eta beti modu positiboan. Diziplina Positiboa terminoa askotan gaizki ulertua izaten da, autoritarismoarekin lotzen dugulako “diziplina” hitza. Jatorrizko esanahia “discipulus” hitzetik dator, ikasketen bat burutzeko beharrezko ordena ezartzea esanahi du, beraz diziplina positiboa gure seme-alabengan bizitzarako beharrezkoak diren gaitasunen ikasketa hori lortzeko bide positiboak bilatzen ditu.

Eta zeintzuk dira diziplina positiboaren oinarriak? Ondoko hauek:

  • Aldi berean adeitsu eta tinkoa izatea (errespetuzkoa eta motibatzailea).
  • Haurrei garrantzitsu sentitzen laguntzen die (konexioa).
  • Epe luzera eraginkorra da.
  • Bizitzarako baliotsuak diren gaitasunak erakusten ditu (errespetua, arazoak konpontzeko gaitasuna, parte-hartzea, kolaborazioa, ardura, enpatia, asertibitatea…)
  • Haurrei beraien gaitasunak garatzen eta hauetaz kontziente izaten laguntzen die.

Gure seme-alabak etorkizunean zoriontsuak eta errespetuzkoak izatea daukagu helburu, eta beraien etorkizuna mundura heltzen diren momentu beretik hasten gara eraikitzen gure intentziorik onenarekin. Zalantzarik ez dago ahalik eta hobetuen egiten saiatzen garela, eta hartzen ditugun erabaki guztiak onenak direlakotan hartzen ditugu. Arazoa da gure egunerokotasunak askotan lan hau zailtzen duela, haurrak, lana, etxeko lanak, helduen ardurak, gainkarga … gure energia pitxerra husten dute eta gure seme-alabekin zailtasunen bat bizi dugunean (ez dituzte jostailuak jasotzen, ez dituzte eskolako edota etxeko lanak egin, ez dute dutxara sartu nahi, erantzun desegokiak ematen dizkigute, ez dira adostutako orduan etxera bueltatu …), orduan, eztanda egiten dugu. Eta momentu honetan ze erreminta jartzen ditugu martxan? Ba askotan gure seme-alaben garapenerako egokienak ez direnak, adibidez, oihukatzea, mehatxatzea, zigortzea, sari bat eskaintzea edota txantajea. Agian, dena baretzen denean sentitzen dugu ez dugula ondo egin, baina ez dakigu beste modu batera egiten, gurekin erabili izan diren erremintak hauek izan baitira.

Diziplina positiboaren metodoak guzti honetatik aldentzen laguntzen digu, erreminta edo errekurtso berriak irakatsiz. Kontutan hartu behar dugu, gure seme-alaben “jokabide desegokien” aurrean guk izaten dugun erreakzioa beraiek etorkizunerako eredu bezala hartuko dutela. Adibidez: anai-arreben arteko liskar baten aurrean, guk esku-hartzen badugu eta oihukatu eta bakoitzari ipurdiko bat ematen badiogu, ez da oso koherentea izango beraiei esatea elkarri ez jotzeko eta arazoak errespetuz konpontzen direla. Edo, afaltzeko ordua heldu dela esaten diegunean eta ez direnean mahaira esertzen telebista ikusten jarraitzen dutelako, 10 bider gauza bera errepikatzea oso eraginkorra ez da izaten, seguruenik haserre eta ahotsa altxatuta amaitzen dugulako (agian afaltzeko gogoa ere galtzen dugu …).

Gauza oso garrantzitsu bat ulertu behar dugu. Nola funtzionatzen duen gure garunak haserre gaudenean? Zer gertatzen da gure garunean, gure seme-alabekin bizi ditugun hainbat egoeren aurrean, hain erantzun biziak sortzeko? Daniel Siegel neurologo Amerikarrak, eredu oso baliagarria garatu zuen hau azaltzeko. Imajinatu gure garuna gure esku-azpian dagoela. Esku osoa gure garuna izango litzake. Atalez atal ikusita, eskumuturrean funtzio primitiboenak egongo lirateke, funtzio automatikoak (arnastea, betazalak istea, bihotz taupadak…). Honen gainean kokatuko genuke gure atzamar potoloa, erdiko garuna deitzen dena, eta hemen gure emozioak daude, arriskuen aurrean izaten ditugun erantzunak, hies egitea edo babesa bilatzea adibidez. Memoria, ikasteko gaitasuna eta ispilu neuronak hemen kokatzen dira baita ere. Azken hauen funtzioetako bat emozioen arteko konexioa dago, nik oihukatzen badut zuk oihukatzen duzu, nik negar egiten badut zuk negar egiten duzu, barre egiten badut zuk ere. Eta azkenik erdiko garun hau (edo narrasti garuna) babestuta gure aurre garuna dago (gainontzeko atzamarrak atzamar potoloa estaltzen eskua itxita geratu arte), Siegelen hitzetan, pertsona egiten gaituen garuna. Bertan gehien garatu diren funtzioak daude, enpatia, razionalizatzeko gaitasuna, emozioak bideratzeko gaitasuna, etab. Jaiotzerakoan gure garunaren atal hau ez dago guztiz garatuta, gure bizipenek eta esperientziek honen garapena sustatuko dute, eta izaki garun hau gutxi gora behera bere eraikuntza puntu gorenera heltzen da 26 eta 30 urte bitartean. Hau dena kontuta hartuta, ezin dugu inoiz ahaztu gure seme-alabek urte askotan narrasti garunarekin funtzionatzen dute, ispilu neuronek aginduta, guztiz garatuta baitago, aurre garuna garatzen ari delako. Laburbilduz, emozioek bultzatuta daude, hauek bideratzeko gaitasuna garatu gabe dagoelako.

Hau bera gertatzen zaigu haserre gaudenean. Momentu horretan agintzen duena gure narrasti garuna da, emozioek bultzatuta dagoena, ispilu neuronak bultzatuta dagoena, eta ez gure izaki garuna (aurre garuna). Deskonexio bat ematen da garunean gure emozio eta hauek modu egokian bideratzeko gaitasunaren artean. Eta horregatik zenbait egoeren aurrean kontrola garatzen dugu, egunean zehar egoera asko bizi ditugu deskonexio hau errazten dutenak, lanera goaz eta izugarrizko trafikoa dago, gure lankideak ez du bukatu egin beharreko lan guztia, bazkaria etxean ahaztuta utzi dut, etxera bueltan, anai-arrebak borrokan daude, nagusiak ez ditu eskolako lanak egin, ez dute dutxatu nahi etab. Eta eztanda egiten dugu. Diziplina positiboak planteatzen du, Daniel Siegelen eredua jarraituta, horrelako egoera baten aurrean aurkitzen garenean ezer ez egitea eta ezer ez esatea, gure emozioak modu egokian bideratzeko gaitasuna murriztuta dagoelako, eta seguruenik bai emozionalki edota fisikoki min egin dezakegu. Honek ez du esan nahi, gertatutakoaren aurrean ezer ez egitea. Bai noski egin behar dela. Anai-arrebak errespetuzko harremanak izatea nahi dugu, eskolako lanak egin behar dira eta dutxatzea beharrezkoa da. Baina guzti honetan esku hartu behar dugu, lasaitasun maila batean aurkitzen garenean. Horretarako beharrezkoa da gure garunari denbora pixka bat ematea, narrasti garunetik (defentsa, hiesa edo babesa) izaki garunera pasatzeko (arrazionalizatu, enpatizatu, emozioak bideratu), eta ez da beharrezkoa ordu erdi hau lortzeko. Praktikarekin, 5 minutu nahikoak izan daitezke lasaitasun maila egokia lortzeko. Lekuz aldatu, arnastu, deskonektatu egoera estresante horretatik, eta gero esku-hartu.

Gure egunerokotasuna errazteko zenbait neurri hartzea beharrezkoa da. Argi eduki behar dugun lehen puntua da etxeko arauak eta limiteak aurretik ondo ezarrita eta familian adostuta egon behar direla. Arazoen konponbide egokia emateko gure seme-alabekin enpatizatu behar dugu. Beraien motibazioa areagotu egiten da berain ikuspuntua ulertua dela sentitzen dutenean eta prestu egoten dira denontzat egokiak diren konponbideak bilatzeko.

Lau oinarrizko pauso daude arazoen konponbiderako:

  • Haur edo gaztearen sentimenduak balioztatu.
  • Enpatizatzea, ados egoteko beharrik gabe.
  • Helduaren sentimendu eta pertzepzioa partekatzea.
  • Haur edo gazteari galdetzea ea ideiaren bat daukan edo zerbait bururatzen zaion berriz arazo berdina ez izateko. Ez bazaio ezer bururatzen aukera desberdinak eskaintzen dizkiogu. Hauetatik bat aukeratu eta martxan jarri, handik denbora batera (astebete, bi aste) berrikusiz adostutakoa bete den edo ez. Hala ez bada, lehen puntutik abiatzen gara.

Beste puntu garrantzitsu bat gure komunikatzeko modua da. Haserre gaudenean gauzak esateko modua ez da errespetuzkoena izaten eta autoritarismoaren muturrean kokatzen gara. Adibidez:

  • Ez baduzu … egiten, ezingo duzu…
  • Hemen egiten da nik esaten dudana eta puntu. Bestela zure gauzak hartu eta pista!
  • Gauzak ehun bider errepikatu, eta azkenean oihukatzen bukatu.
  • Ironia erabiltzea: segi horrela segi, ikusiko duzu zein urrun helduko zaren bizitzan.
  • Egin behar duzu nik esandako eta puntu.
  • Platerean daukazun guztia bukatu arte ez zara mahaitik jaikiko.

Diziplina Positiboaren ikustegitik, honek denak min egiten duenez, alde batera utzi behar dugu, komunikatzeko errespetuzko moduak ikasita. Adibidez:

  • “Ez duzu telebista ikusiko dena amaitu arte!” esan beharrean, “zure lanekin bukatzen duzunean telebista ikusi dezakezu” esatea.
  • “Bainatzera” esan beharrean, “goazen, bainatzeko ordua da ta” esatea.
  • Kolaborazioa bilatzea: “zure laguntza behar dut ….. egiteko”
  • Zer nahiago duzu egitea, mahaia ipintzea edo jasotzea? Lanak banatuko ditugu, eta laguntza behar baduzu, gu hemen gaude.
  • …… egiteko momentua heldu da, gure akordioa gogoratzen duzu? Denok ados geunden eta hitza betetzea beharrezkoa da.
  • Nola sentitzen zara azterketetan lortutako emaitzekin? Hiruhilabeteko honetan zure emaitzak ez dira egokienak izan. Gustatuko litzaiguke zurekin hitz egiten esertzea eta adostea nola antolatu behar zaren hau berriro ez gertatzeko, laguntza behar izanez gero, ikusiko dugu nola egin.

Orokorrean komunikatzeko eta harremantzeko modu hau planteatzean askori oso arraroa egiten zaie. Baina pentsatu behar dugu gure seme-alaben etorkizunean, etorkizunerako hezten dugulako. Gaur egun ereiten duguna, etorkizunean jasoko dugu. Beraz, gure seme-alabak nolakoak izatea gustatuko litzaiguke galdetuz, gehienetan ematen diren erantzunak izaten dira, errespetuzkoak, enpatikoak, arazoak konpontzeko gaitasuna izatea, minik ez egitea, pertsona seguruak izatea, pentsatzen dutena partekatzeko gaitasuna izatea, etab. luze bat. Eta guzti hau lortzeko bide bakarra dago. Gu eredu positiboak izaten. Santa Teresa de Calcutak esaten zuen “Ez zaitezte arduratu zuen seme-alabek entzuten ez zaituztelako, zuei begira daude egun osoan”.

Elkarrizketa egin diogu Sara Mera Sanabriari artikulu hau oinarri hartuta.