Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateko Hazitegia ikerketa taldeko kidea da Itziar Arregi, eta jolas libreak hezkuntza sisteman duen presentzia aztertzen ari da. Hain zuzen ere, jolas librearen inguruko jardunaldiak antolatu ditu Txatxilipurdi elkarteak eta Arregik hitzaldia egingo du otsailaren 28an, Arrasaten.

Jolasa berezko zerbait dela gogorarazten du Arregik, eta ez dela soilik gizakietan ematen. “Animaliek ere jolasten dute —txakur kumeek, moxalek…—. Jolasak ematen dio kumeari edo umeari helduaroan beharko dituen gaitasunak garatzeko gaitasuna: sozialki, kognitiboki, emozionalki… Zaldiek korrika egiten duten, txakurrek hozka egiten dute eta umeek… ba ikusten dutena egiten dute. Zer nolako mundua inguruan halako jolasa garatzen dute”.

Ezagutza maila mugatua

Ikertzailearen iritziz gure gizartean baloratu egiten da jolasa, baina ezagutza maila nahiko mugatua da. “Umeak ikusten ditugu gustura, eta horrek badu bere balioa. Gertatzen dena da baloratzeak ez duela zertan esan nahi ulertzen dugunik. Denok dakigu zer den jolasa, baina dugun ezagutza nahiko mugatua da. Eta gainera oso modu desberdinean kontsideratzen dugu batzuek eta besteek. Horrek puntu desberdinetan jartzen gaitu. Jolas osasuntsua garatzea nahi dugu, baina egiten dugun eskaintza askotan urrun gelditzen da, eta horrek ez du esan nahi jolasa baloratzen ez dugunik”, azaltzen du.

Arregiren esanetan jolasak bi ezaugarri ditu: alde batetik librea eta bat batekoa izatea, eta beste alde batetik gozagarri izan behar du umearentzako. “Bi horietako bat desagertzen den unean umeak segituan antzematen du ez dela jolasa”, dio adituak.

Batzuetan gertatzen da jolasa helburu batzuk lortzeko tresna moduan erabili ohi dugula helduok. “Umeari esan diezaiokegu: Goazen jolastera gela jasotzera!. Lehenengo eta behin ez da berarengandik irten, ez da bat batekoa, eta gero auskalo zenbateraino den dibertigarria.  Ziurrenik umea laster konturatuko da jolas hori ez dela hain jolasa”.

Horrelakoak gertatu ohi direla azaltzen du Arregik. Helduok ditugun beharrak asetzera bideratzen da zenbaitetan umeen jolasa. “Jolasak ematen dio haurrari bere beldurrei aurre egiteko eta bere beharrak asetzeko aukera, eta behar hori berea baino helduarena baldin bada horrek desplaza dezake umearen jolas beharra; izan ere, jolasteko daukan grina ase gabe geldituko litzateke helduak nahi duen horri erantzun ahal izateko. Helduak proposatutako jolasak izan ere ez ditu aurrez aipaturiko bi ezaugarri horiek betetzen”.

Jolaserako testuingurua

Zer behar du haur batek jolasean egiteko? Arregiren esanetan badaukagu tendentzia bat jolasa ahalik eta aberatsena izateko ahalik eta materialik eta espaziorik egokienak eskaintzeko. “Agian sartzen gara gehiegi umearena den espazio batean. Ez nuke azpimarratuko material jakinik. Espazio-denborak bai, eta daudenak egokiak dira. Libre erabiltzen uztea da gakoa. Sukaldeak, egongelak… balio dute beti ere umeek aukeratzen badute nola erabili. Askotan kexu gara etxeko pasilloan zerbait muntatu dutelako edo egongela hankaz gora jarri dutelako. Ez dute material berezirik behar baizik eta erabiltzeko aukera eta denbora. Denborak, gainera, behar du kalitatezkoa eta kantitatezkoa. Egindako ikerketek erakutsi dute jolas konplexua sor dadin gutxieneko denbora bat behar dela. Gutxieneko denbora hori izan ezean jolasa ez da garatzen beste testuinguru batean garatuko litzatekeen moduan. Orduan, denbora eta espazioa bai baina aske”, dio Arregik.

Guraso askoren kezka izaten da mugak noiz eta zelan ezarri. Errespetua, arriskua… kontuan hartu behar dira. Ados da Arregi, baina garrantzitsua deritzo aztertzea muga horiek norenak diren; helduarenak edo umearenak. “Zeinen beharrak asetzen ditu muga horrek? Askotan gure beldurrak dira eta horrek talka egiten du umearen beharrekin. Mugen gaia delikatua da eta bistan izan beharreko zerbait”.

Jolas librea hezkuntza sisteman

Hezkuntza sisteman, gaur egun, jolas libreari garrantzia ematen zaiola uste du ikertzaileak. “Curriculum-ean aitortuta dago eta gelan espazio-denborak aitortzen zaizkio. Gertatzen dena da  irakasleok jolasarekiko dugun harremana, orokorrean, nahiko mugatua dela eta kontraesankorra. Desberdin bizi dugu eta ondorioz jolasak presentzia desberdina dauka gela bakoitzean. Gelatik gelara aldatzen den zerbait da. Nire ustez nahasi-mahasi handia dago gaiaren inguruan, baina gero eta garrantzia handiagoa hartzen ari den gai bat da, eta joango da bidea eraikitzen”.

Elkarrizketa entzungai: