Amelia Barquinekin hitz egin dugu bere Kinka blogeko idatzia oinarri hartuta.

Duela egun batzuk euskal enpresen ordezkari batek egungo pandemiaren aurrean zera leporatzen zien agintariei: neurriak eta erabakiak hartzen dituztela autistak balira bezala. Komunikabideek jasotako hitzak honakoak izan ziren, hain zuzen: “De los dirigentes por lo menos necesitamos confianza y que actúen con responsabilidad, y no que adopten medidas y tomen decisiones como autistas” (El Diario de Noticias de Álava egunkarian, adibidez).

Autistak konparazio termino moduan… Baina ez da erabiltzen den bakarra, noski; aniztasun funtzionalarekin lotutako hainbat adibide daude. Eta inoiz ez onerako… Hona hemen zerrenda bat, euskaraz eta gaztelaniaz, han-hemenka jasotako esaldiek osatua:

  • Ideia hori herren gelditu da, osatu beharko zenuke.
  • Proiektua hankamotz jaio da.
  • Sin la solidaridad, la sociedad estaría coja.
  • Diskurtso maingua da; ez du ondo transmititzen.
  • Autista bat da, ez dizu kasurik egingo.
  • Chica, haz algo ya, que pareces manca.
  • Es que pongo un circo y me crecen los enanos.
  • Se lo pasan como enanos; disfrutan como enanos.
  • Ez egin gehiago subnormalarena eta arreta jarri behingoz!
  • Subnormal batzuk dira, ez dute puta idearik ez.
  • ¡Espabila! ¿Estás paralítica o qué? ¿Estás sorda o qué? ¿Estás ciega o qué? ¿Estás muda o qué? ¿Eres mongola o qué? ¿Eres anormal o qué?
  • …

Haietako bat esan dugu inoiz? Desegokiak irudiko litzaizkiguke entzuten baditugu? Hala balitz, zerbait esango genioke gure solaskideari?

Bai, badakit: horrelakorik inoiz esan ez duenak, lehenengo harria bota dezan… (Ez naiz ni izango, arranopola). Kontua, baina, ez da harririk inori botatzea, norbera kontzientzia hartzen joatea baizik, hala nahi badu. Baten batek esango du, ziur aski: “baina nik ez dut pertsona herren bat irudikatzen hori esaten dudanean”, “nik ez dut buruan gorreria duen pertsona bat”, “nik ez…” “Esapideak dira, ez ditut nik asmatu, oso ohikoak dira eta ez dira erabiltzen pertsona horiek iraintzeko”. Besteren batek, agian: “kopetaraino nauka zuen zuzenkeria politikoak!”

Oinarrizko galderak, baina, indarrean dirau: horrelako erabileren bidez, pertsona batzuen estigma mantentzen kolaboratzen ari gara (inkontzienteki bada ere)? Ez gara transmititzen ari pertsona batzuk akastunak direla, osatu gabeak, oztopo…? Ez gara mundu ikuskera bat erreproduzitzen ari, agian gure barne filosofiatik urrun, argudioen bidez defendatuko ez genukeena?

Kontzientzia hori garatzea bereziki garrantzitsua da hezitzaileontzat, esango nuke.  Putada, koñazo, alukeria… esaterari utzi diogu, akaso, eta beste arlo horretan, berriz, ez dugu arretarik jarriko? Tira, zerrendatutako formula horiek ere gure egunerokotasunean baztertuko bagenitu eta, gainera, gure ikasleekin eztabaidatuko bagenitu, ekarpen xumea bezain ederra egingo genukeelakoan nago.Pista majo bat

Horren ohikoak diren esamoldeen aurrean, nola jakin berehala desegokia zer den? Zaila ez da jabetzea, baina hona hemen pista erabilgarri bat: pertsona batzuen aurrean sentituko genukeen deserosotasuna. Alegia, esapideak deserosotasunik sortzen badigu ezaugarri hori daukan pertsona baten aurrean, orduan hobe beste solaskideekin ere saihestea. Esango genioke “lan hau hankamotz gelditu zaizu” herrentasuna duen ikasle bati? Bada horixe: berari ez, eta besteei ere ez.

Hasierako esaldira itzulita, zera bururatzen zait: herritar batzuek esango lukete agintari batzuek hartzen dituztela erabakiak ez autista moduan, psikopata moduan baizik. Baina hori beste gai bat da…