Kulturartekotasuna erronka garrantzitsua da gaur egungo heziketa proiektuetan. Gasteizko alde zaharreko Goian elkarteak eskatuta hainbat irizpide zerrendatu ditu Mondragon Unibertsitateko Huhezi fakultatean kulturarteko hezkuntza irakasten duen Amelia Barquinek.

Esaten dugu hezkuntza kulturartekotasuna jatorri atzerritarra duten umeekin lan egitea dela. “Ikasle horiek egoera eta premia batzuk izan ditzakete hain zuzen ere jatorri atzerritarra izateagatik”, azaltzen du Barquinek. “Diskriminazioa sufri dezakete azalaren koloreagatik, jatorriagatik, erlijioarengatik… Pobrezia paira dezakete gure gizartean, hemengo hizkuntzak ikasi behar dituzte, gure kulturara egokitu behar dute beste herrialde batetik etorri ondoren, lagun berriak egin behar dituzte… Behar horiei erantzuna eman behar zaie, eta arreta jarri behar zaie”.

Amelia Barquinek argi du, bestalde, hemengo ikasleek eta irakasleek ere garatu behar dituztela konpetentzia eta gaitasun berriak mundu anitz batean modu positiboan bizi ahal izateko. Nola bizi gaitezke modu positiboan kultura ezaugarri anitzak dituzten beste pertsona batzuekin? Hori ere ez da erronka makala!

Jarrerak lantzeari garrantzi handia ematen dio Barquinek. “Garrantzitsuena da jarrera positiboa eta irekia izatea, eta enpatiaz jokatzea. Errespetua, interesa, erlazio positiboa… harremanak aurrera egin ahala joango gara gu ere ikasten”, azaltzen du.

Jarrerak landu

Barquinek uste du ez ditugula haur horiek atzerritar moduan ikusi behar. “Batzuk atzerritar moduan ikusten ditugu beti nahiz eta hemen jaioak izan edo oso txikitan etorriak diren. Azken finean hemen hazten eta hezten dira, eta hemengo balioak eta kultura erreferenteak jaso behar dituzte. Ondorioak dauzka pentsatzeak gurasoak etorritako herrialdekoak direla. Ez baditugu bertako moduan ikusten nola bertakotuko dira? Errorik gabe biziko dira; izan ere, batzuetan ez dira jatorrizko herrialdera itzultzen ezin dutelako edo harremana ez delako sendoa”.

Kultura transmisioa familietan askotarikoa da. Batzuk egiten dute, eta beste batzuk ez. “Gai hori ez dagokigu hemengo hezitzaileoi. Gure egitekoa da ume horiei bertako erreferentziak eskaintzea haienak ere badiren heinean”.

Askotariko identitatea ulertu

Askotariko identitatearen aldekoa da Barquin. “Atzerritik etorritako edozein gaztek gara dezake horrelako identitate bat, eta ez du zertan aukeratu behar kultura bat edo bestea. Baldintzarik gabe aitortu behar diegu bertakotasuna nahiz eta familiarengandik beste identitate pertenentzia batzuk datozkien. Uste dut sanoagoa dela bai haientzat eta bai gure gizartearentzat”, azaltzen du.

Familiekin, berriz, tratu eraikitzailea izan behar dela uste du adituak. “Horrela behar du orokorrean, ez bakarrik atzerritik etorritako familiekin. Askotariko familiak daude gaur egun, eta bakoitzak bere balioak eta praktikak ditu. Hezitzaileok saiatu behar dugu guztiekin elkarrizketa eraikitzaileak izaten. Batzuetan gure hezkuntza proiektuko balioak eta familiak dituenak ez dira bat etorriko guztiz, baina hezitzaileak ezin gara epaile lanetan hasi. Familia bat arrazista, matxista edo homofoboa dela pentsatzea, esaterako. Horrelakoetan hasita bertan behera gelditzen da elkarrizketa, eta gure egitekoa familiekin errespetuzko elkarrizketak izatea da. Horrek lagunduko digu negoziatzen seme-alaben prozesu hezitzailearen mesedetan. Gure helburua umea da”. Barquinek dio horrelakoak ez direla soilik atzerritik etorritako familiekin gertatzen.

Kuskusaren pedagogia eta erlatibismo kulturala

Saihestu beharrekoak dira Barkinen ustez kuskusaren pedagogia eta erlatibismo kulturala. Kuskusaren pedagogia izenarekin adierazi nahi duena etorkinekin dugun jarrera konkretu bat da. “Bihurtzen ditugu bere jatorrizko kulturaren ordezkari, eta eskatzen diegu kultura horretako ezaugarri tipikoak guri erakusteko. Horrela jokatzen dugu batez ere helduekin. Kulturarteko festak egiten ditugunean, esaterako, guri tipikoak iruditzen zaizkigun gauzak ekartzeko eskatzen diegu. Eta oso borondate onarekin egiten dugu, baina badirudi beti ibili behar direla guretzako performance etnikoak egiten. Herrialde aberatsetik etortzen diren pertsonekin ez dugu berdin jokatzen. Ez diegu hain folklorikoak izateko eskatzen. Horrelako ekintzak egiten ditugunean, nire ustez, jendeak aukeratu beharko luke zer ekarri”.

Erlatibismo kulturala, berriz, atzerriko pertsonek dakartzaten pentsaera guztiak onartzea da. “Argi izan behar dugu gure proiektu pedagogikoak zein balio nagusi dituen, eta familia guztiekin jokatu behar dugu berdin. Guztiek ez dute proiektu hori %100 babesten. Familietatik datorrena ez da beti koherentea. Bertako kulturan ditugu lodifobia, nagusifobia, lehiakortasun toxikoa, sexismoa, homofobia, lesbofobia, genero berdintasuna lantzeko premia, aniztasun afektibo-sexualarekiko errespetatzea…”.

Barquinek ohartarazten du balore horiek ez direla familia guztietan berdin errespetatzen edo arbuiatzen. “Badakigu familia askotan —eta berdin du nongoak diren— ez direla ontzat hartzen diren balioak. Baina balio horiek hezkuntza proiektuetan egon behar dira, eta argi izan behar dugu landu egin behar ditugula. Gure helburua ez da familiak heztea. Gure egitekoa ez da familiak eraldatzea. Egiten ditugun gauza batzuen oihartzuna heltzen zaie eta eragina dugu nonbait, baina gure lana umeei ereduak eta balioak eskaintzea da gero haiek beraien aukeraketak egin ahal izateko”.

Ameli Barquinekin izandako elkarrizketa.