Nork ez dio ume bati txikitan abesten zuen abestiren bat abestu? Edo umetan egiten zuen jolas batera jolastu? Umeekin egotean sarri gure haurtzaro garaira jotzen dugu, garai hartan ikasitako kontuak eta jolasak berriro gogora ekartzeko. Jolastuz eta ahoz transmititu ziguten biltegira joaten gara ea oroimenean zerbait gelditu den jakiteko.

Imagen 14

Testua: Irati Pagoaga

Izan ere, umearen lehen zazpi urteetan jasotzen duen pedagogiak aurrera begira eragina du. Garai xamur honetan izandako bizipenek gerora ere hor irauten dute. Adin tarte honetan haurrak ahozko tradizio aberats bat jaso beharko luke:

  • Haurraren ezaugarri psikologikoak oso ondo uztartzen direlako ahozko kulturen izaera analogikoekin, eta haurrak pentsamendu magiko sinbolikoa garatzeko berebiziko ahalmena duelako.
  • Gizakiak baduelako bere baitan jatorrira itzuli nahi bat, haurtzarora itzuli nahi bat. Haurtzaroko ahozko kultura sendo bat hartzeak asko erraztu lezake itzulbide hau.

Ahozko transmisioaz hitz egiten denean, era eta genero askotako kontuez hitz egiten da, hala nola: sehaska kantak, jolas kantak, igarkizunak, amandre ipuinak, barre ipuinak, bertsoak, pasadizoak, esaera zaharrak…

Gaur egun, garai bateko lanketa asko galduta daudenez, kantak, jolasak, bertsoak ez dira sasoi hartakoak bezalakoak. Horrek ez du esan nahi txarragoak direnik, ez horixe! Desberdinak dira. Transmititzeko moduan jausi handi bat eman da, eta horrek zenbait kanta eta jolas galtzea ekarri du, eta berriak sortzea.

Hala ere, ahozkotasunaren hutsunea betetzeko badira hainbat eta hainbat modu. Alde batetik, izugarrizko material didaktiko piloa batuta dago hortik zehar liburuetan, CDtan, DVDtan… Bestetik, aukera ematen du baita beste herrietako tradizioekin ere  gurea aberasteko eta betetzeko; besteenamandre ipuinak ikasi eta kontatu, besteen kantu zaharrak ikasi eta moldatu, besteen igarkizunak eta jolasak geureganatu.

Beraz, edozein dela aukeratzen den abestia edo jolasa, maitasunez egiten bada, horrek iraungo du gero ere. Proba egitea ez da zaila eta merezi du.

Bukatzeko, Egizu Lo liburutik ateratako ipuin labur bat kontatuko dizuet:

Peru eta Marixe

Peru eta Marixe da umetan kontatzen zidaten ipuinik laburrena. Laburra izanagatik oso gustuko dute batez ere haurrik txikienek. Grazia ez galtzearren ondarrutarrez emango dut:

Behin baten zin Peru eta Marixe.
Peruk bota eban buzkar handixe,
Marixek hartu eban susto handixe.
Ai, zelako ipuin txikixe!      (Kirmen Uribe)

Argazkiaren iturria