Garatxak eta onddoak

Done Larreak 2010. urtean idatzitako kolaborazio artikulua.

Udako oporrak badatozela eta dagoeneko haur eta gaztetxo gehienak hondartza eta pistinetara joateko desiatzen daude. Prestatu bada bainujantzi eta toailak, baina ez ahaztu oso garrantzitsuak diren txankletak!

Oinak urte guztian zehar zaindu behar ditugu, baina are gehiago udaran, urtaro hau izaten baita askotan oinetako gaitzak kutsatzen direneko garaia. Oinetan agertu daitezkeen gaitz kutsakor arruntenak papilomak edo garatxak eta mikosiak edo onddoak dira.

PAPILOMAK EDO GARATXAK
Papilomak edo garatxak papovavirus deitzen den birusak sortutako azaleko lesioak dira. Birus honek duen inkubazio aldia 2 eta 20 hilabete artekoa da, honek esan nahi du, behin kutsatuta lesioa ez dela berehala azaleratzen, hilabete batzuen buruan agertuko dela.
Normalean gazte eta haurrengan agertzen den gaitza da papiloma edo garatxena, baina batzuetan defentsetan baju dauden pertsona nagusietan ere agertzen dira.
Garatxa edo papiloma azaleratzen denean hartzen duen itxura kailo edo gogortasun batena izan daiteke. Kailoa edo garatxa den erraz bereiztu daiteke. Papilomek ez dute minik ematen presionatu edo zapaltzerakoan baina bai ordea bi eskuen artean hartu eta estutzen baditugu, hau da, hatzimurka antzeko bat egiten badugu papiloma erdian hartuta. Askotan lesio honek puntutxo beltzak izaten ditu. Puntutxo hauek papiloma elikatzen duten zain txikien trombosien ondorioak dira.
Behin papiloma bat agertuz gero, komenigarria da lehen bait lehen kentzea bestela gero eta gehiago sortzeko arriskua baitago.
Birus hau kutsatzeko toki arruntenak pistinak, dutxa publikoak etab… izaten dira.

MIKOSIAK EDO ONDDOAK
Oinetan agertzen den beste gaitz kutsakor bat onddo edo mikosiena izaten da. Normalean ez da haur txikietan agertzen, adin nagusiagoko gazteetan agertzen da batipat.
Onddoak 3. eta 4. behatzen arteko zonaldean agertzen dira eta momentua aurkitzen dutenean azaleratu egiten dira. Onddoa detektatzea erraza izaten da; 3eta 4. behatzen arteko zonaldea gorrituta agertu daiteke, azkurea ere eman dezake eta normalean toki horretako azala harrotuta edo altzatuta agertzen da. Batzuetan zauri txiki bat ere somatu daiteke bertan. Ez badugu onddoa garaiz harrapatzen oinean zehar zabaldu daiteke, eta azazkaletara edo beste oinera ere hedatu daiteke.
Askotan gaitz hau “ pie de atleta” izenez ere ezagutzen da.

ETA ZER EGIN GAITZ HAUEK EKIDITEKO?
Onddo eta garatxak ez kutsatzeko modurik onena prebentzioa da. Hona hemen kontutan izan beharreko aholkutxo batzuk:

•    Pistina eta dutxetan beti txankletekin ibili.
•    Oinak egunero garbitu.
•    Oinak ondo lehortu.
•    Bero egiten duenean zapata itxiak ez erabili.
•    Ez aldatu zapata, txankleta edo galtzerdirik beste lagunekin.