Egoera honen aurrean, jostailu egokia aukeratzeko hainbat argibide eta gomendio azaltzen saiatuko naiz, honako artikuluan.

Hasteko esan beharra dago, jostailu egoki bat aukeratzeko hainbat faktore eta ezaugarri kontutan hartzeak berebiziko garrantzia duela. Horietako batzuk hauek dira: haurraren garapen ezaugarriak eta merkatuan edo eskaintzen diren jostailu motak ezagutzea. Bi faktore hauek azaldu ondoren, amaieran jostailuaren aurrean gaudenean kontuan izan beharreko gomendio batzuk azalduko ditut. Hasi gaitezen bada!

Lehen esan bezala, jostailu bat aukeratu aurretik, suposatzen da badakigula nor den jostailu hori hartuko duen haurra. Baina ba al dakizkigu haur horren garapen ezaugarriak? Izan ere, 2 urteko haur batek eta 10 urteko beste batek ez daude fisikoki, kognitiboki, afektiboki eta sozialki garapeneneko etapa berdinetan. Bi urteko haurra, hasi berria da hizkuntza garatzen eta 10 urtekoak dagoeneko oinarrizko hizkuntza menperatzen duela esan genezake. Horretaz gain, eta adibide modura, nabaria da 10 urteko haurra gai dela beste haurrekin jolasteko eta bi urteko haurrak ez dakiela oraindik gainontzeko haurrekin jolasten. Beraz, jostailu hartzailea garapeneko zein etapa edo prozesutan dagoen jakitea garrantzitsua da jostailua aukeratu aurretik.

Bestalde, merkatuan edo eskura ditugun jostailuen artean zein eskaintza dagoen ezagutzeak, aukeraketa erraztu diezaguke. Gaur egungo jostailu ekoizleek, eskaintza sailkatzeko ESAR izeneko sistema batean lau jostailu mota bereizten dituzte. Sistema horretatik kanpo bestelako jostailu motak ere badaude, baina oso urria da hauen inguruko informazioa. Hurrengo lerrotan jostailu mota bakoitza azaltzen saiatuko naiz eta bakoitzetik pare bat adibide eskainiko ditut, hobeto uler dadin:

–Eraikuntza jostailuak: Piezak, gain jarri, elkartu, bota etb. bezalako jarduerak eskaintzen dituen jostailu motak dira. Aproposak, arrazonamendua, antolaketa espaziala, edota begi-eskuen arteko koordinazioaren garapena lantzeko. Jostailu mota hau, adin desberdinetako haurrentzako dira aproposak. Izan ere, garapenaren arabera erraztasun edo zailtasun handiagoa eskatzen duten jostailuak aurki genitzake multzo honen barruan. Adibidea: Buruhausgarria eta mekanoa

–Jostailu sinbolikoak: Imitazio eta irudikapenean oinarritzen diren jolasa ahalbidetzen duten jostailuak dira. Hauen bidez, haurrak bere ingurune hurbila antzezteko aukera izaten du, batzuetan abstrakzio maila baxuagoaz eta besteetan, altuagoaz. Jostailu mota hauek, bi urtetik aurrera erabili daitezke. Adibidea: mozorroa, sukaldetxoa eta panpina.

–Ariketa jostailuak: Jostailu hauen bidez, izen bereko jolasa ahalbidetzen da. Ariketa jolasa, haurrak burutzen duen lehendabiziko jolasa da, ekintza batek eragindako ondorioak sortutako bat-bateko plazerak eragiten duen errepikapen jolasa da. Jolas mota hau aurrera eramateko, askotan ez dugu jostailurik behar baina, bestela hona hemen adibide batzuk. Adibidea: Pilota, zintzilikarioak eta xiba.
–Arau jostailuak: Orokorrean, jostailu mota hauek dendetan lau urtetik gorako haurrentzat izango balira bezala aurkezten dituzte. Jostailu mota hauek, bakarka edo taldean jolasteko dira. Eta normalean, jolasean, helburu bat lortzeko, arau edo jarraibide batzuk bete behar dituzte haurrek. Oso aproposak dira, hizkuntza, oroimena, arrazonamendua edota atentzioa bezalako prozesuetarako. Baina batik bat, jendarteko arauak barneratzeko ikasteko dira aproposak, txandak errespetatu, besteen iritziak kontuan izan etab. Adibidea: bikote jolasak, partxisa eta galde-erantzunez osatutako mahai jolasak.

Aurrez azaldutako jostailu motak, jostailu ekoizleek ezarritako sisteman kokatzen direnak dira. Baina horietaz gain badira beste jostailu mota batzuk: Jostailu teknologikoak, jostailu kooperatiboak eta etxean egindako jostailuak.

–Jostailu teknologikoak: Jostailu mota hauen barruan kokatzen dira kontsola eta bideojokoak, bai eta ordenagailuko jokoak ere. Jostailu mota hauen barruan, gai, irudi eta elementu desberdinak dituzten jokoak aurki genitzake. Adin tarteari dagokionez ere, oso esparru zabala hartzen dute jostailu hauek. Gaur egun, 4 urterekin dagoeneko ordenagailuarekin trebatzen hasten baitira haurrak eskoletan. Jostailu mota hauek oso erakargarriak dira haurrentzat, eta mesfidantza dezente eragin duten arren, esan beharra dago jostailu aproposak direla, begi-eskuen arteko koordinazioaren garapenerako bai eta arretaren garapenerako. Aurrez esan bezala, hainbat irudi edota mezu zabaltzen dituzte jostailu mota hauek eta garrantzitsua iruditzen zait, horrelako jostailuak aukeratuz gero bi ideia azpimarratzea: Bat, jostailuaren edukian arreta ipintzea. Hau da, jostailuak izan ditzakeen edukiak (biolentzia, sexismoa…) desegokiak izan daitezkeelako haurrarentzat. Eta bi, ematen diogun erabilerak (jolasean ematen dugun denbora eta modua, lagunduta edo bakarka jolastea ez baita berdina), eragin negatiboa izan dezakeela haurraren nortasunaren garapenean. Beraz, jostailu teknologiko bat aukeratzerakoan, kontutan izan jostailuaren edukia, jostailuaren hartzailea eta jostailuarekin igaroko den denbora.

–Jostailu kooperatiboak: Jostailu mota hauetan, haurrak elkarren aurka lehiatu beharrean, elkarren artean lagunduz gainditu behar dute jokoak aurkezten dien erronka. Ez dira oso jostailu ezagunak, nahiz eta gero eta zabalduago egon. Baina oso aproposak dira, gaur egun dagoen demaseko lehiakortasunari aurre egiten laguntzeko. Gaur egun oraindik, kosta egiten da horrelako jostailuak ohiko dendetan aurkitzea, izan ere gehienak atzerrian ekoiztutakoak baitira. Zorionez, Euskal Herrian badira, jostailu kooperatiboak itzuli eta merkaturatzen dituzten elkarte eta dendak. Gipuzkoan esaterako Kometa izeneko jolas kooperatiboen etxea dago.

–Etxean egindako jostailuak: Izenak berak esaten duen bezala, etxean egindako jostailu hauek adin tarte guztietarako dira aproposak. Birziklatutako edo etxean ezertarako behar ez ditugun materialekin egindako jostailuak dira. Batzuetan, merkaturatutakoak baino iraunkortasun eskasagoa dute baina, sortze prozesuan lantzeko aukera eskaintzen duten gaitasunek merezi dute. Izan ere, etxean jostailuak egiteak, haur eta helduaren arteko harremana hobetzen laguntzeaz gain, oso aproposak dira, birziklapena, sormena, lana antolatzeko eta baliabideak kudeatzen ikasteko. Gaur egun gainera, sarean eta liburutegietan birziklapena landuz egin daitezkeen hainbat jostailuren argibideak ditugu eskura.

Haurren ezaugarriak eta eskura ditugun jostailuak ezagutu ostean, jostailua aukeratzeko ordua iritsi da. Une horretan baina, beste honako gomendio hauek aintzat hartzea garrantzitsua iruditzen zait. Hona hemen, labur-labur:
1-    Jostailuak dibertigarria izan behar du. Eta gai izan behar da haurraren interesa mantentzeko.
2-    Haurraren imajinazioa eta fantasian eragiteko gai izatea komeni da. Oso sofistikatuak diren jostailuek, maiz, mesede gutxi egiten baitiote haurraren garapen intelektualari.
3-    Aukeratutako jostailua, haurraren garapen mailara egokitutakoa izan behar da. Ez aspertzeko, ez eta frustrazioak eragiteko.
4-    Jostailuak, funtzionamendurako eta jolaserako araua edo azalpenak izan behar ditu. Komeni da arretaz begiratzea, arau edo jarraibide horiek zein hizkuntzatan dauden.
5-    Estetikoa izan behar da. Jostailua ondo egindakoa izan behar da, amaiera aproposak dituena eta lehenengo erabilian apurtuko ez dena.
6-    Komeni da, hainbat erabilera ahalbide eskaintzea. Taldean edo bakarka jolasteko aukera eskaintzea edota adin desberdinetarako baliagarria izatea.
7-    Talde jolasa sustatzea komenigarria da, bakarkako jolasaren aurrean.
8-    Jostailuak ez du sexuaren araberako ezberdintasunik adieraziko.
9-    Apurtzen denean, konpontzeko erraza izatea komeni da.
10-    Segurtasun baldintza guztiak pasatu dituenaren ziurtagiria izan behar du, CE ikurrarekin adierazita.
11-    Jostailu teknologikoetan komenigarria da PEGI izeneko etiketazio sistema edukitzea. Sistema honen bidez, jostailu teknologiko horrek adinaren eta edukiaren inguruko informazioa adierazten dute. Europar Batasuneko hainbat herrialdeetan etiketazio sistema hau derrigorrezkoa da. Espainiar Estatuan ez da horrela, baina komenigarria da horretan erreparatzea. Eta etiketarik ezean, dendariari jostailu teknologiko horri buruzko informazioa eskatzea.

Ikusten duzuen bezala, ez da ariketa erraza jostailu aproposa aukeratzea. Informazioa eta denbora eskatzen ditu. Etxeko erosketak egiteko edota galtza berriak erosteko hartzen dugun patxada berdinarekin aztertu beharko genituzke, gure seme-alaben eskuetan ezartzen ditugun jostailuak. Baina hala ere ez ahaztu, haurrarentzako jostailurik onena zu zeu zarela.

Zorte on aukeraketarekin eta arrakastatsuak diren!