Zer egin dezakegu gure seme edo alaba adimen gaitasun handikoa izan daitekeela sumatzean?

Aurreko artikulua Eskola desberdin baterako Hezkuntza Berrikuntza gaiari eskaini genion eta horren inguruko hainbat zertzelada eman genuen. Gaurkoan, artikulu hari jarraituz, José Antonio Fernández Bravoren hitzak gogora ekarriko ditugu. Berak aipatzen zuen, irakasle on bat izateko, bi gauza nahikoa direla: materia ahalik eta ongien ezagutzea eta haurrari entzutea.

Matematikari honen hitzak irakaskuntzatik gurasotasunera pasatzen baditugu, badugu zer pentsatua. Izan ere, sarritan, eta adimen gaitasun handiko haurren esparruan ari garela, bietatik erren sentitzen gara; ez dugu gaia behar bezala ezagutzen eta ez dugu haurrari entzuten ikasi.
Gogoan dut, orain dela bederatzi urte, alaba adimen gaitasun handikoa izan zitekeela esan ziguten egun hura. Harrituta gelditu nintzen. Ez nekien ezer hortaz, edo, okerragoa oraindik; nituen uste gehienak, denborarekin ikusi eta ikasi dut, ustelak zirela. Orain, ia hamar urte geroago, gauzak beste era batera ikusten dira. Euri asko egin du ordutik: denak hartu ditugu; zirimiri goxoak eta ekaitz bortitzak.

Hasierako momentuak ez dira errazak izaten; kezka, noraeza eta bakardadea sentitzen da gehienetan. Sarritan deitzen digute gurasoek beraien seme edo alaba adimen gaitasun handikoa izango denaren susmoaz eta zer egin dezaketen galdetuz. Hori dela eta, gaurko honetan, lehen momentu horietarako zenbait argibide emango dugu.
Gurasoren batek bere seme edo alaba adimen gaitasun handikoa izan daitekeela uste badu, lehenik eta behin behatzea eta ondoren ebaluatzea lirateke egokienak. Ebaluatzea diot, eta ez, diagnostikatzea, ez baikara inolako gaixotasunaz ari. Beraz, lehenengo, lasaitasun osoz, behatu egingo dugu.

Hona hemen Javier Tourón-ek guraso eta irakasleentzako eskainitako behaketa-zerrenda:

1- Txiki txikitatik oso adi egon ohi dira.
2- Azkar ikasten dute eta ideiak erraz erlazionatzen dituzte elkarren artean.
3- Informazio asko gordetzen dute eta oroimen ona izan ohi dute.
4- Ezohiko hiztegi aberatsa eta beraien adinerako esaldi-egitura konplexuak erabili ohi ditu.
5- Hitzen ñabardura, metafora eta ideia abstraktuen ulermen handia.
6- Zenbaki eta asmakizunak tartean dituzten problemak ebaztea gustatu ohi zaie.
7- Hein handi batean autodidaktak dira; irakurtzen eta idazten eskolaurrean hasi ohi dira.
8- Ezohiko sakontasun emozionala, sentimendu eta erreakzio biziak eta oso sentiberak.
9- Pentsamendua abstraktua eta konplexua da, logikoa eta intuitiboa.
10- Idealismoa eta justizia-zentzua normalean baino lehenago agertu ohi da.
11- Ardura handia gai sozial eta politikoengatik eta injustiziengatik.
12- Arreta luzaroan manten dezakete eta iraunkortasuna eta kontzentrazio handia dute beren gustuko egitekoetan.
13- Beraien sentimenduengatik arduratu egin ohi dira eta esna daudela amets egiten dute.
14- Beraien buruaz eta besteen ezintasunaz edo geldotasunaz pazientzia gutxikoak.
15- Oinarrizko trebetasunak azkarrago eta praktika gutxiagorekin ikasteko gaitasuna.
16- Ikerketa-galderak egin ohi dituzte eta irakasten zaiena baino urrutiago joan ohi dira.
17- Interes-sorta handia (nahiz eta batzuetan interes bizia arlo zehatz batean soilik).
18- Jakin-min oso garatua; amaierarik gabeko galderak.
19- Interes handia esperimentatzeko eta gauzak era ezberdin batera egiteko.
20- Ideiak edo gauzak ohikoak ez diren eran erlazionatzeko joera (pentsamendu dibergentea).
21- Umore-zentzu zorrotza eta batzuetan ezohikoa, batez ere hitz-jokoekin.

Zuen seme edo alabak hauetako ezaugarri asko betetzen dituela sumatuz gero, komenigarria da bere gaitasun intelektuala espezialista batek ebaluatzea. Horretarako bi bide daude: batetik, gaian esperientzia duen psikologo pribatu batengana joanda eta, bestetik, tutorearekin harremanetan jarrita. Lehenengo kasuan familiak hautatuko du psikologoa eta oso garrantzitsua da adimen gaitasun handiko gaian esperientziaduna izatea, bere eginkizuna, adimen gaitasun handia duen edo ez ikusteaz gain, argibide edo orientabide batzuk ematea izango baita. Psikologoaren txostenaren kopia gurasoek ikastetxera eramango dute eta bertan, orientazio-sailarekin batera, haurrarentzako neurririk egokienak hartuko dira.

Bigarren kasuan, gurasoek beraien susmoaren berri emango diote tutoreari eta ikastetxeko orientazio-zerbitzua edo Berritzegunea arduratuko da ebaluazioa egiteaz. Berritzeguneak ikastetxeei eta irakasleei Prestakuntza eta Hezkuntzaren Berrikuntzan laguntzeko Euskal Autonomia Erkidegoko zentroak dira eta beraien eginkizunen artean dago hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleei erantzuna ematen laguntzea, hau da, adimen gaitasun handiko ikasleei ere bai. Hala ere, esan bezala, Berritzegunearen eginkizuna ikastetxeari aholkuak ematea da eta ez familiari, eta, ondorioz, bigarren kasu honetan, familiaren parte-hartzea txikiagoa izango da lehenengoan baino. Behin ebaluazioa egin ondoren, lehenengo kasuan bezala, ikaslearentzako neurririk egokienak hartuko dira. (Hurrengo batean zehaztuko ditugu zein neurri izan daitezkeen).

Argi izan behar dugu ebaluazioaren helburua ez dela haurra adimen gaitasun handikoa den edo ez den etiketatzea, baizik eta, dagokion hezkuntza eskaini ahal izateko, nola ikasten, sentitzen eta pentsatzen duen ikustea eta, batez ere, desberdin izatearen arrazoia ezagutzea. Jeanne Siaud-Facchin psikoterapeutak dioen eran, adimen gaitasun handiko izatea “munduan egoteko modu bat” da, nortasunari kolorea ematen diona. Guraso eta hezitzaileon lana da kolore horiek ezagutu eta haurrari bere desberdintasuna kudeatzen ikasten laguntzea.
Horretarako, lagungarri gerta dakizkiguken hiru liburu aipatuko ditugu (orientabide gisa, baina beste asko ere bada):

•    “El niño superdotado. Cómo reconocer y educar al niño con altas capacidades”, Coks Feenstra (2004). Gurasoentzat lagungarri haurraren gaitasun handien susmoa izaten dutenetik hezkuntza prozesu osoan zehar, etapaz etapa gerta daitezkeen hainbat egoera azaltzen baititu. Adibidez josia eta oso irakurterraza.

•    “A mí no me parece. Casos prácticos para comprender la alta capacidad”, Eva R. Alegría, José Luis Pérez eta Félix Ruiz Mahamud (2015). Oso liburu interesgarria, egileek urte askotako esperientziaren ondoren idatzi dutena. Hainbat adibideren laguntzaz haur hauen zenbait portaera ulertzen eta normaltasunez hartzen lagunduko digute eta, baita, beste zenbait kasutan, haurrari laguntzeko zer egin dezakegun azalduko digute. Guraso, irakasle edo gaian jakin-mina duen edonori zuzendua da.

•    “¿Demasiado inteligente para ser feliz?: Las dificultades del adulto superdotado en la vida cotidiana”, Jeanne Siaud-Facchin (2014). Semearen edo alabaren kasuarekin dabilela, guraso askok bere buruarekin topo egiten du. Liburu hau oso lagungarri da pertsona helduetan adimen gaitasun handiaren nortasuna ulertzeko eta ongi eramaten ikasteko. Oso gomendagarria gurasoentzat.

Sarean ere bada hainbat lotura interesgarri: http://www.aupatuz.org/eu/lotura-interesgarriak/
Poliki-poliki, hasierako kezka, noraez eta bakardadea gainditu eta ibilbide berri bat hasiko da. Hala ere, ezin ahaztu, hasieran aipatu dugun bigarren osagaia: haurrari entzutea. Ez belarriarekin soilik, bihotzarekin eta buruarekin ere bai. Haurra libre senti dadila sentitzen eta pentsatzen duena gurasookin hitz egiteko eta ibilbidea askoz errazagoa izango da, bai berarentzat eta baita gurasoontzat ere.

Amaia Agirianorekin elkarrizketa bere idaztia oinarri hartuta.