Ni batez ere, etxe aurrean, zelaian, frontoian, kalean, eskaileretan, bolatokian, parkean eta elizpean ibilitakoa naiz. Baina gaur egungo eta gure inguruko haurrek non jolasten dute? Non uzten diegu jolasten?

Gure herrietan gero eta ohikoagoak dira, haurrentzako jolas parkeak, txiki park-ak, ludotekak etab. Baina haurrak espazio horietatik kanpo gero eta gutxiago mugitu eta jolasten ei dira. Horren lekuko dira, azkenaldian irakurritako datuak, hona hemen batzuk:

Hilman, Adams eta Whitelegg-ek mugikortasun azterketa batean ateratako ondorioak nahiko esanguratsuak iruditu zaizkit. Ikerketa horretan ondorio hau atera dute: tartean, 9 urteko haurrek hainbat gaitasun dituztela. Baina, ikertutako haurren erdiek bakarrik dute aukera kalea bakarrik (helduaren laguntza gabe) gurutzatzeko. 10 umetatik bateri, uzten zaio autobusa bakarrik hartzen.

70. Hamarkada hasieran, 9 urteko haurren gehiengoak zuen aukera horrelako ekintzak bakarrik egiteko. Lehenago, 7 urteko haurrek egin zezaketen eginkizunak gaur egun, 9 urtekoei ere ozta-ozta uzten zaie egiten. Datu hauek, batez ere haurrek herri edota hirietan duten mugikortasun maila aztertzen dute. Esan beharra dago datu hauek, aise izan daitezkeela gure herrietakoak. Izan ere, eta adibide modura, zenbat haur joaten dira oinez bakarrik eskolara? Eta ogia erostera? Eta zenbatek jolasten dute kalean, helduon begiradapean egon gabe? Adibide soilak dira goikoak baina badira datu gehiago.

Azken urteetan, gure herri eta hiriak, haurrentzako espazio ez seguruak bilakatu dira hainbat arrazoigatik: autoen trafiko basatia, jendarteko sareen gainbehera, haurrek jolas librerako duten denboraren murrizketa etab. Azter ditzagun, arrazoi edo faktore horiek banan bana.

Auto trafiko basatia, nahiko agerikoa da gure herrietan. Gero eta haur gutxiago jaiotzen diren garaiotan, heldu bakoitzak, norbere autoa edukitzeko eta erabiltzeko joera nabarmen igo da. Inguruko etxe gehienetan heldu bakoitzeko ia auto bat dago. Ondorioz, kaleak autoak jasotzeko prestatu ditugu, jolaserako aproposak ziren espazioak galduz; eskola aurreko jolas eremuak aparkaleku bilakatuz, espaloiak aparkaleku bilakatuz, kaleak autoz betez eta trafikoa era basatian areagotuz. Horren ondorioz, herri barruan, auto harrapaketak ugaritu egin dira. Eta horrek, helduongan beldurra areagotu du. Hori dela eta, haurrak, espazio seguru eta hesituetara bideratzen ditugu jolasteko eta gainontzeko haurrekin harremantzeko. Baina betiere, helduon begiradapean, bada ezpada.

Bestalde, jendarteko sareen gainbehera ere aipatu beharko genuke eragin faktore bezala. Familia motak, familiako kide kopuruak, familiakoen arteko harremanak aldatu egin dira azken urteotan. Gaur egun familia mota ugari daude lehenagoko familia tradizionalaren aldean (aita, ama, haurrak, aiton-amonak eta agian, osaba edota izeba ezkongabea). Gaur egun, ordea familiak ugariak izan daitezke, kopuruari alderatuz gero eta baita, osatuta dauden elementuei (helduak, sexu berekoak izatea edo ez, heldu bakarraz osatutako familia…) alderatuz gero. Eta horretaz gain, familia kideen arteko harremanak ere aldatu egin dira. Lehenago, askoz harreman eta dependentzia altuagoa zeukaten eta gaur egun ordea ez. Faktore honek ere eragina izan du nire ustez, haurren jolasteko espazioei dagokionez. Izan ere, lehenago ohikoa zen egoera bat gaur egun agian ez da ohikoa, zonaldearen arabera. Adibidez, lehenago ohikoa izaten zen haurrek etxe aurrean jolastea inguruko bizilagunen zaintzapean. Baina gaur egun ordea, ohikoena haurrak etxea aurrean jolasean baldin badaude, gurasoak edo helduak ere presente egotea da. Eta bestela, haurrak etxe barruan jolastea da ohikoena. Gainera, etxe barruan aspertu gabe aritzeko gero eta jostailu gehiago, gero eta jostailu desberdinagoak, gero eta jostailu sofistikatuagoak ditugu eta askotan ez dugu jolaserako beste pertsona baten beharra.

Jolaserako baina, ezinbestekoa dugu denbora hartzea. Eta zoritxarrez gaur egun, helduok eta bereziki haurrek gero eta denbora gutxiago dute jolas librerako. Astelehenetik ostiralerarte, eskolatik irtendakoan, horrelakoa izan daiteke 9 urteko neskatila batena: astelehenetan solfeoa, asteartetan ingelesa, asteazkenetan pianoa, ostegunetan multikirola, ostiraletan ludoteka eta dantza eta larunbat goiz edo arratsaldetan kirol partida. Asteko zazpi egunetatik haurrek egun bakarra izaten dute aurrez programatu gabea. Aipatutako adibide hau, oso erraz izan daiteke gure seme-alabaren edota ilobaren egoera. Gure haurren gaitasunak ahalik eta gehien eta ahal bada azkarren garatzea nahi dugu eta horretarako eskolaz gain, bestelako ekintzak ere beharrezkoak direla uste dugu helduok. Ondorioz, haurrek jolas librerako denbora galdu dute eta helduok beraiekin batera. AEB-ako ikerketa beaten ondorioztatu zuten bezala, galdekatutako familien %25ak, beraien seme-alabekin jolasteko denborarik ez zeukatela onartzen zuten.

Aztertutako faktore guztien ondorioa nabarmena da, haurrak kalean aske, helduon begiradapean egon gabe, espazio ez itxi eta ez egituratuetan jolasteko gero eta aukera gutxiago dutela. Egoera honek, uste duguna baino eragin nabarmenagoa du haurraren garapenean. Izan ere, jolasa da, haurrak edukiak, jarrerak, sentimenduak, rolak, arauak etab. ezagutu eta ikasteko duen era naturalena eta eraginkorrena.

Maiz, entzun edo irakurtzen dira jolasaren garrantzia aipatzen duten adituen elkarrizketa edota artikuluak. Baina, errealitateak baldintzatzen gaitu, haurren oinarrizko eskubide eta jakintza iturri den hau, jolasa, bermatzen. Haurrak behar du, helduarekin jolastu zalantzarik gabe. Baina, behar du baita ere, beste haurrekin jolastu helduon menpe egon gabe. Beraz, hori baldintzatzen duten faktoreak aztertu eta eraldatzen hasi beharra daukagu. Jolasaren bidez, haurrak gozatzeaz gain, etorkizunean herritar osasuntsu, parte-hartzaile, zoriontsu eta ekintzaileak izan daitezen.

Jolastera!